Ноха сарин 4-д, Элстд, Амр-Санана нертǝ Келн-улсин дегтрин саңд «Векторы межрегионального диалога: культура, образование, туризм» гидг төрǝр «төгрг ширǝ» болв. Терүнд сойлын, баһчудын политикин, туризмин төрǝр көдлдг ǝмтн, Москван, Санкт-Петербургин, Элстин олна организацсин элчнр орлцв. Хальмг Таңһчин сойлын болн туризмин министрин дарук Галина Бадмаева «Туризмин туск зǝңгллһнǝ таңһчин цутхлң» БУ-н директор Любовь Ушанова, спортын болн баһчудын политикин Министерствин ǝңгин ах специалист Василий Мучкаев, Рокчинскийин нертǝ бичкдүдин художественн школын директор Василий Хахулин «төгрг ширǝн» көдлмшт орлцх ǝмтнд йөрǝлин үгǝн келв.
Санкт-Петербургин баһчудын коллегия, «Эпоха Просвещения» АНО, «Право мира» цутхлң, «Зов Земли» төсв, Хальмг Таңһчин Амр-Санана нертǝ Келн-улсин саң, Москван дорд үзгин округин дегтрин саңгудын һол систем эн керг-үүлдвриг давулв.
Эн «төгрг ширǝн» йовудт межрегиональн төсвсин презентац давулгдв.
«Зов Земли» гидг төсвин (Санкт-Петербург) һардач болн арт-директор Алина Бакирова организациннь тускар келҗ өгв. Энүнә һол кергнь – нүүдг келн-улсин сойл делгрүллһн. А.Бакирован келсǝр, харм төрхд Әрǝсǝд, ташр балһсдас хол һазрт бǝǝдг селǝдин улс, этническ болн географическ төрмүдиг мууһар меднǝ, ик балһсдт болн балһсдас холд бǝǝдг селǝдт бǝǝдг ǝмтн мана орн-нутгин бǝǝрн (коренные) келн-улсин тускар сǝǝнǝр медхш, теднǝ тууҗиг, сойлыг мууһар меднǝ. Тегǝд эн хаҗһр йовдлыг чиклхин төлǝ эдн «Зов Земли» гидг төсвиг җирһлд тохраҗана. Тедн эврǝ сайт бүрдǝһǝд, тенд материалмуд барлна, дǝкǝд терүгǝн эврǝ сайтасн наадк социальн сетьмүдт тархана. Москвад, Санкт-Петербургд, мана орн-нутгин регионмудт болдг Әрǝсǝн келн-улсин туск соньн керг-үүлврмүдин туск материалмуд барлгдна. Үлгүрнь, эднǝ сайтас эн җил түрүн болҗ Әрǝсǝн һазрт, Хальмг Таңһчд болсн йир соньн «Өөрд түмн» гидг моңһл келтнрин нарт-делкǝн фестивалин тускар тодрахаһар медҗ бохмн.
А. Бакирован келсǝр, эдн Тува, Бурятия, Алтай, Хакассия, Башкирия, Хальмг Таңһч, Чукотск, Ямала-Ненецк, Ненецк автономн округудла залһлда бǝрҗ көдлнǝ. Эднǝ организац эн округудын тускар ǝмтнд тодрхаһар зǝңглнǝ.
«Зов Земли» гидг организацин һардачин тоолврар, зуульчлдг улст зуульчллһна төрт чик сурһмҗ өгх кергтǝ. Эн төриг хаһлхин төлǝ эдн музеймудла, номин цутхлңгудла, дегтрин саңгудла болн нань чигн организацмудла бат залһлда бǝрҗ көдлнǝ. Эднǝ нилчǝр зуульчлдг ǝмтн сурһулин болн сойлын төрмүдǝр сǝн медрл авна. Регионмудт ирсн цагтан эврǝ келн-улсин авъяс-заңшалыг, авц-бǝрциг сǝǝнǝр меддг ǝмтнлǝ харһад эврǝ медрлǝн улм гүүдүлнǝ.
Алина Валерьевнан келсǝр, эдн Хальмг Таңһчур олн гиичиг ирүлх саната, теднǝ тоод талын орн-нутгас зуульлхдан дурта улсиг нааран ирүлхǝр седҗǝнǝ. Хальмг Таңһчур ирǝд, эдн у, өргн тег, тенд бǝǝх «Улан дегртр» орсн урһмл, аңгудыг үзх. Энд бадм цецгүдтǝ орм бǝǝнǝ. Европд һанцхн энд антропоген көдǝ һазр (пустыня) бǝǝнǝ. Профессор Ирина Конюхован «Бумбин орн-нутгт эвин хаалһ» («Дорога мира в стране Бумба») гидг темǝдǝр йовҗ йовх экспедиц мел тер һазрар зуульчллһан кев. Энүнǝ тускар эдн эврǝ сайтдан бичǝд, наадк социальн сетьмүдǝр тархах. Москвад, Петербургд, Әрǝсǝн наадк регионмудт, цуг нарт-делкǝд бǝǝдг ǝмтн Хальмг Таңһчин тускар медǝд, хөөннь Әрǝсǝн европейск ǝңгд бǝǝдг һанцхн нег буддийск регионд иртхǝ гисн күслтǝһǝр эдн иим ик көдлмш кеҗǝнǝ.
«Зов Земли» болн «Экодом» гидг Әрǝсǝн компань хамдан «Санкт-Петербургд ишкǝ гер» гидг артобъект белдҗǝнǝ. Тер ишкǝ герт дегтрин саң бǝǝх. Терүнд нүүдг келн-улсин туск кино үзлгдх, теднǝ тускар лекц умшгдх, этническ көгҗмин концерт болх, хоолан шахҗ дуулдг ǝмтн мастер-класс давулх, дǝкǝд тенд ǝмтн келн-улсин хувц үзҗ, теднǝ хот-хол эдлҗ чадх, һарарн кесн келн-улсин кегдлмүд үзх.
Москва балһсна административн дорд үзгин дегтрин саңгудын
һол системин нарт-делкǝн болн межрегиональн залһлдана ǝңгин һардач Владимир Головачевин келсǝр «төгрг ширǝн» орлцачнр соньмсв. Эн «Хальмгин туск дун» гидг билгин төсвин тускар келҗ өгв. Эдн Москва балһсна административн дорд үзгин дегтрин саңгудын һол системла, Хальмг Таңһчас нүүһǝд, Москвад, Санкт-Петербургд бǝǝдг ǝмтнлǝ эн төсвиг җирһлд тохраҗана. Хальмг Таңһчас нүүсн, ода Москвад, Санкт-Петербургд бǝǝдг күүкд-көвүдин, дǝкǝд Рокчинскин нертǝ бичкдүдин художественн школд сурдг күүкдин зургудын һǝǝхүл давулна. «Бумбин орн-нутгт эвин хаалһ» («Дорога мира в стране Бумба») гидг темǝдǝр йовҗ йовх экспедиц эн һǝǝхүлиг хальмг теегǝр авч йовх. Шинҗлǝч, бичǝч, юридическ номин доктор, профессор «Право мира» цутхлңгин һардач Ирина Конюхова эн төсвиг толһалҗана.
«Төгрг ширǝн» көдлмшин йовудт дǝкǝд нег «Адг – Бумб орн-нутг» гидг туристическ маршрутын төсвин тускар келгдв. «Бумбин орн-нутгт эвин хаалһ» гидг төсвин межрегиональн координатор Хонгор Манджиев Бадм Мушкаевла хамдан «Адг – Бумб орн-нутг» гидг төсвиг җирһлд тохраҗана. Бадм Мушкаев эн төсвин түүрвǝч. Хальмг Таңһчин Толһач болн таңһчин сойлын болн туризмин Министерствин дөңгǝр давулгдсн грантсин марһанд эднǝ төсв диилвр бǝрв. Хонгор Батырович «Хар һазр» гидг государственн заповедникд эколого-просветительск төрǝр үүлдг специалистар көдлнǝ. Эн мана таңһчур мана орн-нутгудын талдан регионмудас ирсн ǝмтиг хальмг теегǝр авч йовна. Энүнǝ келсǝр, сǝǝхн хальмг тег гиичнрин седкл авлна. Эднд мана теегт урһдг урһмл, тенд бǝǝдг зерлг аңгуд таасгдна. «Талдан регионмудас ирсн ǝмтн хальмг теегт дуран өгǝд, даңгин нааран ирǝд бǝǝх күсл зүүнǝ. Тегǝд тедн тиигҗǝхлǝ, энд бǝǝдг мадн эвра төрскн һазр-усндан улм икǝр дуран өгч хадһлхла, энүнǝ тускар талдан ǝмтнд күргҗ медүлх сана зүүх зөвтǝвидн», — гиҗ Манджиев келв.
Адг селǝнд бǝǝдг ǝмтн Ирина Конюховад Хальмг Таңһчур иртн гисн үрвр кесн бǝǝҗ. Теднǝ үрврǝр И. Конюхова хаврин чилгчǝр Адг селǝнд ирв. «Хар һазр» заповедникин һазрт гөрǝсд үзв. Давста нуурин тускар соңсв. Тегǝд эн цуг эн тоотыг үзчкǝд, нааран темǝдǝр ирх күсл тǝвв. Москваһас болн Санкт-Петербургас ирсн ǝмтнд Хонгор Манджиев болн Бадм Мушкаев ноха сарин 20-д Адг селǝһүр ирǝд, «Адг – Бумб орн-нутг» гидг туристическ маршрутын төсвин презентац ирҗ хǝлǝтн гисн үрвр кев.
